Terra Incognita. Robocop z koszmaru Lyncha na Planecie Małp, która okazuje się Polską

Od razu należy zaznaczyć, że nie da się tego rozstrzygnąć. Punktem wyjściowym jest niemalże stereotypowy dla cyberpunka problem uzyskiwania świadomości przez maszynę (znany chociażby z "Ghost in the Shell" czy "Armitage III"), następnie poznajemy losy "przebudzonej" jednostki rzuconej w środek konfliktu pomiędzy ciepłokrwistymi a ciepłoprocesorowymi (jak w prequelu "Matrixa"), a finał to pomieszanie rekurencji rodem z "Incepcji" z czasoprzestrzennym niedookreśleniem i zagmatwaniem przypominającym trzeci sezon "Twin Peaks" (zwłaszcza za sprawą co jakiś czas gwałtownie urywanej narracji). Podobnie jak w przypadku ostatniego z tych tytułów, nie warto w tym wszystkim doszukiwać się oczywistych wyjaśnień czy przesłania ukrytego pod grubymi warstwami metafor. "Terra Incognita" to jeden z tych tytułów, które do końca pozostają... ziemią nieznaną.

Nawiązaniami do popkultury można sypać jak z rękawa jeszcze długo - bohater, który po utracie przytomności budzi się w ciele maszyny przywodzi na myśl Robocopa (tyle że nie został zaatakowany przez bezwzględnych przestępców, a poślizgnął się w drodze do sklepu), obca planeta przypominająca Ziemię po upadku cywilizacji ludzi ma w sobie coś z Planety Małp, a zagrożenie ze strony świata snów to pomieszanie "Koszmaru z ulicy Wiązów" z "Papriką" Satoshiego Kona. Żaden z tych tropów nie prowadzi jednak do celu, a charakterystyczny, zinowy styl rysunków Ryłki przekreśla możliwość wystąpienia skojarzeń wizualnych (może za wyjątkiem oczywistego odniesienia do obrazu "Nocna mara" Johanna Füssliego). "Terra Incognita" nie jest jedną z tych autoironicznych historii, które wykorzystują znane tropy i nostalgię do opowiedzenia czegoś nowego, a raczej to umysł dzisiejszego odbiorcy popkultury jest już tak zagracony, że niczym sprzedawca na pchlim targu, zawsze znajdzie coś "prawie identycznego".

O czym w takim razie jest "Terra Incognita"? Dla jednych może być zadawaniem eschatologicznych pytań, na które nie ma jednej słusznej odpowiedzi, ale rozmyślanie nad nimi prowadzi do satysfakcjonującego ćwiczenia umysłowego; dla innych może traktować o samotności i alienacji; a jeszcze inne osoby zauważą przede wszystkim akcję i rzadki przypadek fikcyjnego świata, który - mimo licznych skojarzeń wymienionych w poprzednich akapitach - wyposażono w osobliwą, wyjątkową tożsamość z pogranicza bajki (są tutaj postacie zaprojektowane na bazie imbryka, nożyczek czy niedźwiedzia) i dystopijnego mroku. Niezwykły kolaż i w całej tej dziwności na tyle fascynujący, że o ile pohamuje się głód jak najszybszego poznania finału, każdą kolejną stroną można się długo delektować.

Z tej perspektywy na najbardziej zaskakujący moment można natrafić na dwieście dwudziestej stronie, gdzie czarny charakter przywołuje Jedynkę (głównego bohatera) do porządku słowami: Weź się w garść! Tu chodzi o nasz kraj... To ma być nasz obywatel! Wzorowy, posłuszny. Lubiący wędrówki na szlaku do Morskiego Oka. Walczący o stolik w barze mlecznym na Krupówkach... Na chwilę zostajemy wyrwani z kontekstu science-fiction i wciśnięci we własne kapcie. To tylko jeden kadr, ale jednocześnie zakotwiczenie w rzeczywistości, która nawet po przemianie w robota terramorfującego model Asimov-I i stoczeniu bojów z koszmarami przybierającymi fizyczną formę, zdaje się być najbardziej przerażającym widmem. Czy to jest przesłanie tego komiksu? Jeżeli już, to jedno z wielu przesłań. Każdy będzie mógł dopisać inne, równie słuszne i błędne zarazem.

Terra Incognita

Polska, 2021

Kultura Gniewu

Scenariusz: Łukasz Ryłko

Rysunki: Łukasz Ryłko